Tại nhiều vùng núi phía Bắc, người dân đã quen với sự xuất hiện của một loại rau mọc hoang ven sườn núi, thường được hái về làm món ăn giản dị trong mùa xuân.
Đó là mầm của cây gai - loài cây thân cao 1,5 - 3,5 m, mọc thẳng, mang nhiều gai nhọn và chỉ phát triển vài nhánh nhỏ. Trong tự nhiên, cây gai phân bố chủ yếu ở khu vực núi cao từ 250 đến 1.000 m, nơi đất đai khô cằn, ít dưỡng chất.
Khi thời tiết ấm dần và độ ẩm tăng lên vào đầu xuân, từ thân cây gai bắt đầu bật lên những mầm non xanh mướt. Đây cũng là thời điểm người dân vào rừng thu hái về chế biến.
Mầm gai sau khi cạo bỏ lớp gai cứng, chần sơ qua nước sôi có thể dùng để luộc, xào hoặc chế biến thành món chiên giòn. Vị của loại rau này khá đặc biệt: giòn mát, hơi đắng nhẹ nhưng hậu ngọt, tạo cảm giác thanh sạch đặc trưng của núi rừng.
Nhiều dưỡng chất, được ví như “vua rau dại”
Các phân tích dinh dưỡng cho thấy 100 g mầm gai chứa khoảng 27 kcal, cùng hơn 4 g protein, 4,2 g chất xơ và lượng carbohydrate ở mức vừa phải. Đáng chú ý, hàm lượng khoáng chất như canxi, sắt, kali, magie và phốt pho cao vượt trội so với nhiều loại rau trồng thông thường.
Ngoài giá trị dinh dưỡng, nhiều nghiên cứu tại Trung Quốc ghi nhận mầm gai có khả năng hỗ trợ ổn định huyết áp, giảm mỡ máu, cải thiện tuần hoàn và thúc đẩy hoạt động tiêu hóa. Nhờ chứa nhiều chất chống oxy hóa, loại rau này còn được đánh giá có vai trò góp phần hạn chế nguy cơ ung thư và các bệnh lý tim mạch.
Y học cổ truyền Trung Quốc xếp mầm gai vào nhóm vị thuốc tính bình, vị ngọt, đi vào các kinh can - tâm - phế, giúp thanh nhiệt, cầm máu, lợi tiểu.
Một số tài liệu còn đề cập tác dụng hỗ trợ điều trị suy nhược thần kinh, đau nhức do thấp khớp, loét dạ dày tá tràng, viêm gan và rối loạn tiêu hóa. Một nghiên cứu gần đây thậm chí cho rằng loại rau này mang lại lợi ích tim mạch không thua kém nhân sâm.
Tuy vậy, phụ nữ mang thai không nên sử dụng vì có thể gây ảnh hưởng đến thai kỳ.
Rau dại hóa đặc sản
Từng bị chặt bỏ vì thân nhiều gai và khó thu hoạch nhưng vài năm trở lại đây, mầm gai trở thành hàng hiếm được săn lùng vào mỗi độ xuân về. Ở Việt Nam, giá bán dao động 350.000 - 400.000 đồng/kg, cao hơn nhiều loại thịt.
Tại Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, mầm gai được xem là rau rừng cao cấp. Do mỗi cây chỉ cho một chồi non trong thời gian rất ngắn và việc hái phải dùng găng tay để tránh thương tích, nguồn cung tự nhiên luôn khan hiếm.
Nhiều nông dân Trung Quốc phải leo sâu vào rừng để hái và chỉ thu lấy phần chồi trên cùng, giữ lại các mắt chồi phía dưới để cây tiếp tục phát triển. Nhờ cách thu hái này, mỗi cây có thể được khai thác 2 - 3 lần trong mùa.
Dù một số nơi đã bắt đầu trồng mầm gai theo phương pháp canh tác, giá bán tại Trung Quốc vẫn ở mức rất cao, dao động 5.000 -10.000 NDT/kg (khoảng 16 - 33 triệu đồng/kg), thuộc nhóm rau dại đắt nhất hiện nay.
Xem thêm: Cụ bà 116 tuổi sống thọ bậc nhất thế giới nhờ ăn 1 loại quả, ở Việt Nam bán cực rẻ
