Từ món ăn dân dã bị lãng quên... đến đặc sản được săn lùng và xuất khẩu
Trước đây, cá chạch hầu như chỉ xuất hiện trong bữa cơm dân quê, khi người ta đi bắt được ở ruộng, mương, ao hồ. Vì sống trong bùn, da trơn và khó làm sạch, nhiều người e ngại, thậm chí chê “bẩn”. Thế nhưng trong ẩm thực Việt, cá chạch vẫn có vị trí riêng — là món ăn gợi nhớ tuổi thơ, gắn liền với những vùng đồng ruộng trù phú.
Cá chạch đồng thường chỉ to bằng ngón tay, thân trơn, da nâu bóng. Chúng có thói quen chui rúc trong bùn nên rất khó bắt, vì thế việc săn được mớ cá chạch tươi ngon từng được xem là “lộc trời”.
Khoảng vài năm trở lại đây, cá chạch bất ngờ trở thành mặt hàng “hot”. Nhiều người sành ăn tìm mua cá chạch đồng vì tin rằng đây là loại thực phẩm “sạch”, tự nhiên, thịt ngọt và bổ dưỡng. Các tiểu thương cho biết, giá cá chạch hiện dao động từ 250.000 – 400.000 đồng/kg, tùy loại. Riêng cá chạch đồng to, săn chắc có thể lên đến 500.000 đồng/kg, nhưng vẫn luôn “cháy hàng”.
Không chỉ tiêu thụ trong nước, cá chạch còn được nhiều doanh nghiệp thu mua để xuất khẩu sang Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc, nơi người tiêu dùng ưa chuộng các loại cá da trơn giàu đạm và ít mỡ. Theo thống kê từ một số địa phương miền Tây và miền Trung, sản lượng nuôi cá chạch thương phẩm đang tăng nhanh, mở ra hướng làm ăn mới cho người dân nông thôn.
Món ngon dân dã “lên bàn tiệc”
Thịt cá chạch trắng, dai và ngọt, ít xương dăm, phù hợp để chế biến nhiều món ăn. Ở miền Bắc, người ta chuộng chạch kho nghệ, chạch om chuối đậu, hoặc chạch rán giòn chấm nước mắm gừng. Vào mùa lạnh, một bát cháo chạch nóng hay canh chạch nấu mẻ cũng là món bồi bổ được nhiều người ưa thích.
Nhiều nhà hàng hiện còn đưa cá chạch vào thực đơn đặc sản, chế biến cầu kỳ hơn như chạch nướng riềng mẻ, chạch hấp lá gừng, hoặc chạch chiên giòn kiểu Nhật. Mùi vị béo ngậy, ngọt thanh của cá khiến thực khách bất ngờ vì khác xa hình dung “cá bùn” ngày trước.
Giá trị dinh dưỡng cao, được coi là “thần dược” trong Đông y
Theo Đông y, cá chạch (còn gọi là liên ngư) có tính bình, vị ngọt, giàu protein, ít chất béo, giúp bổ khí huyết, tăng cường sinh lực và hỗ trợ tiêu hoá. Một số bài thuốc dân gian còn dùng cá chạch hầm với đậu đỏ, gừng hoặc thuốc bắc để bồi bổ cho người ốm, người cao tuổi, phụ nữ sau sinh.
Các chuyên gia dinh dưỡng hiện đại cũng xác nhận cá chạch chứa nhiều axit amin, vitamin A, D, canxi, sắt – giúp tăng sức đề kháng và tốt cho hệ thần kinh. Chính vì thế, đây là loại cá vừa ngon vừa bổ, phù hợp cho cả trẻ nhỏ lẫn người lớn tuổi.
Có thể thấy, việc cá chạch được người tiêu dùng đón nhận trở lại là minh chứng rõ ràng cho xu hướng ẩm thực hiện nay: trở về với tự nhiên và hương vị nguyên bản. Nhiều đầu bếp nổi tiếng cũng khẳng định, chính những nguyên liệu dân dã như cá chạch mới là thứ tạo nên bản sắc riêng của ẩm thực Việt Nam.
Từ chỗ bị xem là “loài cá bẩn”, cá chạch nay đã thực sự “lên đời”, trở thành món đặc sản mang đậm nét hồn quê Việt – giản dị mà tinh tế, dân dã mà đậm đà, gợi nhớ những ký ức xưa cũ trong bữa cơm quê.
