Cá lẹp là loài cá nước mặn, nước lợ xuất hiện trong khu vực Ấn Độ Dương và Tây Thái Bình Dương. Tại Việt Nam, chúng có nhiều ở vùng biển miền Trung.
Cá lẹp có tên khoa học là Setipinna taty, cùng họ cá trỏng (Engraulidae), chiều dài từ 12 - 20cm. Chúng có đặc điểm: thân cá hình thoi, dẹp lép, đầu cá nhỏ, mõm ngắn và nhô ra; hai hàm và vòm miệng có răng nhỏ; có 17 - 20 gai ở nửa dưới cung mang thứ nhất; vây đuôi chẻ hai, lưng có màu bạc, toàn thân mình có màu vàng nhạt.
Người dân ở vùng biển Quảng Bình - nơi có nhiều cá lẹp cho biết đây là loại cá xẹp lép, ít thịt nhiều xương. Xưa chúng có nhiều nhưng người dân không ăn, thường bán ở chợ với giá vô cùng rẻ.
"Mình nhớ những ngày cha đánh được cá lẹp, nhà ăn không hết nên mẹ đem ra chợ bán. Mẹ bán hoài chẳng hết, đành phải cho người ta đem về làm mắn hoặc cho lợn gà ăn. Chúng mình còn hay đùa nhau rằng đây là cá nhà nghèo, chỉ hợp với thời bao cấp", chị Ngọc Hương (33 tuổi) nói.
Vài năm gần đây, chị Ngọc Hương ngỡ ngàng khi thấy loại cá này được bán ở thành phố và nhiều người mua về thưởng thức. Thậm chí chúng còn trở thành đặc sản được ưa chuộng đến lạ.
Cũng theo người phụ nữ, mùa cá lẹp bắt đầu từ tháng 10 đến tháng 3 âm lịch năm sau. Khi ấy, ngư dân ở các tỉnh ven biển lại ra khơi để đánh bắt cá về bán cho các thương lái hay các cơ sở chế biến nước mắm, chế biến cá khô.
Những ngư dân có kinh nghiệm tiết lộ, loài cá này thường kiếm ăn ở tầng nước mặt vào ban đêm và lặn xuống tầng nước sâu khi mặt trời lên. Nắm bắt được quy luật này, ngư dân đánh bắt cá lẹp bằng hai cách: ban ngày thì dùng lưới, còn ban đêm thì dùng hệ thống đèn cao áp kết hợp với lưới cào đuổi theo từng đàn cá. Để có được những khoang cá đầy ắp, ngư dân phải thức trắng đêm và đối mặt với những cơn sóng của biển cả. Người dân các tỉnh miền Trung coi cá lẹp là "lộc trời" bởi chúng mang lại cho họ nguồn thu nhập đáng kể.
Ngoài cá lẹp tươi, người dân ở Cà Mau còn làm cá lẹp khô để bán đi khắp nơi. Theo khảo sát, 1kg cá lẹp khô có giá khoảng 150.000 đồng.
Những ngư dân có kinh nghiệm tiết lộ, loài cá này thường kiếm ăn ở tầng nước mặt vào ban đêm và lặn xuống tầng nước sâu khi mặt trời lên. Nắm bắt được quy luật này, ngư dân đánh bắt cá lẹp bằng hai cách: ban ngày thì dùng lưới, còn ban đêm thì dùng hệ thống đèn cao áp kết hợp với lưới cào đuổi theo từng đàn cá. Để có được những khoang cá đầy ắp, ngư dân phải thức trắng đêm và đối mặt với những cơn sóng của biển cả. Người dân các tỉnh miền Trung coi cá lẹp là "lộc trời" bởi chúng mang lại cho họ nguồn thu nhập đáng kể.
Ngoài cá lẹp tươi, người dân ở Cà Mau còn làm cá lẹp khô để bán đi khắp nơi. Theo khảo sát, 1kg cá lẹp khô có giá khoảng 150.000 đồng.
"Cá lẹp chủ yếu bán dưới dạng khô, để tủ lạnh được vài tháng. Cá lẹp ít thịt nhưng thịt lại ngọt và thơm, thích hợp với cách chế biến nướng than hoa.
Lúc gần chín cá tỏa ra mùi thơm đặc trưng, thịt không còn nhão. Sau đó mình nhanh tay gỡ 2 bên thân cá nướng rồi chấm với muối tiêu chanh. Miếng cá trắng ngần, vừa bùi vừa béo, ngọt lừ trong miệng, ăn no mà không ngán. Hay những nồi cá lẹp kho đến khi xương mềm rục, ăn với cơm nguội cũng hấp dẫn", chị Ngọc Hương nói.
