Tổng thống Mỹ Donald Trump mới đây lại gây chú ý khi tuyên bố sẽ áp dụng mức thuế 100% đối với “mọi bộ phim sản xuất bên ngoài lãnh thổ Hoa Kỳ”. Tuy nhiên, ông không đưa ra thời điểm cụ thể cũng như cơ chế thực thi biện pháp này, khiến dư luận đặt ra nhiều nghi vấn về tính khả thi.
Nếu lời đe dọa được hiện thực hóa, đây sẽ là lần đầu tiên một tổng thống Mỹ đánh thuế trực tiếp vào lĩnh vực dịch vụ giải trí, thay vì các mặt hàng truyền thống như thép, gỗ hay xe hơi.
Thực tế, ý tưởng này không phải mới. Hồi tháng 5, Trump từng bày tỏ quan điểm rằng các quốc gia khác đã “hút” giới làm phim rời Mỹ nhờ chính sách ưu đãi thuế hấp dẫn, và California chính là nơi chịu thiệt hại nặng nề nhất. Tuy vậy, giới chức và chuyên gia trong ngành nhiều lần phản bác, cho rằng chính bản thân nhiều bang của Mỹ, bao gồm California, cũng đang triển khai những chính sách khuyến khích tương tự để giữ chân và thu hút đoàn phim.
Tại Úc, phản ứng trước động thái này diễn ra quyết liệt. Bộ trưởng Nội vụ Tony Burke từng khẳng định chính phủ sẽ “chiến đấu đến cùng” để bảo vệ ngành công nghiệp điện ảnh trong nước. Trong khi đó, Thủ hiến bang New South Wales Chris Minns chỉ trích kế hoạch của Trump là “thiển cận”, nhấn mạnh điện ảnh không chỉ đóng góp hơn 1,15 tỷ USD mỗi năm cho kinh tế địa phương mà còn tạo ra những tác phẩm toàn cầu như Mad Max: Fury Road hay The Great Gatsby.
Ngay cả Hollywood cũng tỏ ra bất ngờ. Một nguồn tin trong ngành cho biết ý tưởng này nghe qua tưởng như “chấm dứt sản xuất ngay lập tức”, song trên thực tế, việc áp dụng gần như không khả thi bởi tổng thống Mỹ không có đủ thẩm quyền đơn phương thực hiện và quá trình giám sát sẽ cực kỳ phức tạp. Lý do các hãng phim chọn quay ở nước ngoài phần lớn liên quan đến chi phí: nhân công rẻ, chi phí hậu cần thấp và các khoản hoàn thuế lớn, giúp tiết kiệm đáng kể so với sản xuất trong nước.
Dù chưa thấy tác động thực tế, thị trường chứng khoán đã phản ứng. Cổ phiếu Netflix giảm 1% sau bài đăng của Trump, trong khi AMC và Disney mở cửa phiên giao dịch ở mức cao hơn. Điều này phản ánh tâm lý lo ngại rằng bất kỳ thay đổi chính sách nào cũng có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến ngành giải trí vốn đang chịu nhiều áp lực.
Sau đại dịch, thị trường rạp chiếu phim Mỹ vẫn chưa phục hồi hoàn toàn. Doanh thu phòng vé từng đạt kỷ lục gần 12 tỷ USD năm 2018 nhưng rơi xuống chỉ hơn 2 tỷ USD vào năm 2020. Từ đó đến nay, số lượng phim phát hành mỗi năm vẫn chỉ bằng một nửa so với trước đại dịch, và doanh thu phòng vé nội địa chưa thể vượt mốc 9 tỷ USD. Trong bối cảnh khán giả ngày càng ưa chuộng nền tảng trực tuyến, việc áp thuế có thể khiến ngành công nghiệp thêm phần chao đảo.
Đáng chú ý, động thái nhắm vào phim ảnh chỉ là một phần trong loạt chính sách thuế quan mới mà Trump dự kiến triển khai. Chính quyền ông đã công bố kế hoạch áp thuế 100% đối với thuốc có nhãn hiệu (trừ một số ngoại lệ), 25% với xe tải hạng nặng, 50% với tủ bếp và bàn trang điểm, cùng 30% với đồ nội thất bọc nệm. Trump còn để ngỏ khả năng áp thuế “đáng kể” với toàn bộ đồ nội thất nhập khẩu.
Trong bối cảnh kinh tế Mỹ đang tìm cách cân bằng giữa bảo hộ sản xuất trong nước và duy trì vị thế cạnh tranh toàn cầu, những tuyên bố mới nhất của Trump tiếp tục làm dấy lên tranh luận gay gắt: đâu là ranh giới giữa bảo hộ và tự cô lập, đặc biệt khi đối tượng lần này lại là một ngành công nghiệp mang tính văn hóa và biểu tượng như điện ảnh?
