“Hôm nay em đọc được nhật ký con gái lớp 4 mà em khóc các bác ạ. Việc học giờ nặng với các con quá” - một phụ huynh nghẹn ngào chia sẻ trong hội nhóm dành cho cha mẹ trên mạng xã hội, kèm theo hình ảnh chụp trang sổ nhật ký của con gái.
Trong cuốn sổ nhỏ xinh, với những nét chữ còn non nớt, cô bé viết: “Hôm nay là ngày vui nhất của tôi! Tôi đã đạt được học sinh xuất sắc và nhiều giải thưởng khác nữa. Tôi còn được cô tặng quà và chia bánh kẹo! Sau một năm học vất vả, tôi cuối cùng cũng đã được xả láng tung cánh rồi!”.
Chỉ vài dòng ngắn gọn, lời văn ngô nghê, nhưng lại khiến nhiều người lớn phải lặng đi. Ẩn sau niềm vui ấy là cả một hành trình học tập đầy căng thẳng, áp lực - điều mà một đứa trẻ lớp 4 chưa từng nên phải gồng gánh. Trong nhật ký, cô bé kể về thành tích, giải thưởng, cả quà và bánh kẹo. Nhưng điều khiến em hạnh phúc nhất không phải là tấm giấy khen, mà là cảm giác “được xả láng tung cánh” sau chuỗi ngày mệt mỏi.
Dòng cuối cùng ấy - “xả láng tung cánh rồi!” nghe như một cái thở phào nhẹ nhõm, cũng là điều khiến người lớn không khỏi chạnh lòng. Bởi lẽ, nhật ký của một học sinh tiểu học, lẽ ra nên chất chứa sự hồn nhiên, thay vì phản ánh những mệt mỏi như người trưởng thành.
Làm sao để giảm áp lực học tập cho trẻ?
Khi một đứa trẻ lớp 4 viết trong nhật ký rằng mình “cuối cùng cũng đã được xả láng tung cánh rồi”, nhiều người lớn mới giật mình nhận ra: hóa ra những áp lực mà trẻ đang chịu đựng không hề nhẹ nhàng như ta vẫn nghĩ. Câu hỏi đặt ra là: phải làm gì để con không lớn lên trong sự gồng gánh, để việc học không trở thành gánh nặng?
1. Giảm kỳ vọng điểm số
Nhiều cha mẹ vô tình biến con thành “nạn nhân” của điểm số. Một bài kiểm tra 9 điểm không được khen, mà chỉ bị hỏi tại sao không phải 10. Một tấm bằng khen chưa đủ nếu người bạn bên cạnh có thêm một chiếc huy chương. Những kỳ vọng cao độ dù xuất phát từ tình yêu thương, nhưng lại vô tình gieo vào đầu trẻ nỗi sợ thất bại và áp lực phải “làm hài lòng” người lớn.
Giải pháp là: Hãy nhìn vào quá trình nỗ lực của con, chứ không chỉ thành tích cuối cùng. Nếu hôm nay con làm bài nghiêm túc hơn hôm qua, nếu con biết tự giác học mà không cần nhắc nhở - đó là những bước tiến rất đáng ghi nhận. Khi trẻ được công nhận từ những cố gắng nhỏ nhất, chúng sẽ có động lực học tập tự thân, thay vì chỉ học vì sợ bị trách phạt hay để làm vui lòng cha mẹ.
2. Xây dựng thói quen học tập lành mạnh
Một nguyên nhân lớn gây áp lực là việc lịch học dày đặc, học thêm tràn lan, gần như không còn thời gian nghỉ ngơi. Từ sáng đến tối, trẻ chỉ quanh quẩn giữa trường lớp, bài vở và những buổi học phụ đạo. Nhiều em tiểu học đã biết thức khuya làm bài tập, nhiều em lớp 1 đã bắt đầu luyện thi.
Cách làm này không tạo ra học sinh giỏi, mà chỉ tạo ra những đứa trẻ mệt mỏi và thiếu sức sống. Thay vì học quá nhiều, trẻ cần một thời khóa biểu cân bằng giữa học – chơi – nghỉ ngơi. Sau một giờ học nên có khoảng nghỉ ngắn để vận động nhẹ, hít thở, hoặc trò chuyện. Những khoảng thời gian “rảnh” không phải là vô ích, mà chính là lúc não bộ được nạp lại năng lượng.
3. Tạo môi trường học tích cực
“Mẹ thấy con nhà bác A học giỏi lắm đấy!” - những câu nói tưởng vô thưởng vô phạt như thế lại âm thầm làm tổn thương trẻ. Mỗi đứa trẻ có một nhịp phát triển riêng, nhưng khi bị đem ra so sánh, các em sẽ tự hình thành tư tưởng: mình chưa đủ tốt, mình kém hơn người khác. Lâu dần, trẻ dễ mất tự tin và ngại thể hiện bản thân.
Cha mẹ và giáo viên cần tạo ra một môi trường khuyến khích sự khác biệt, đề cao năng lực riêng của từng trẻ. Có em học tốt môn Toán, có em vẽ đẹp, có em nhanh nhẹn khi làm việc nhóm - tất cả đều đáng được công nhận. Khi cảm thấy mình có giá trị, trẻ sẽ chủ động học tập và phát triển.
4. Lắng nghe con thật sự
Nhiều phụ huynh mỗi tối chỉ hỏi: “Hôm nay con được mấy điểm?”, “Làm xong bài chưa?” mà quên mất hỏi những điều quan trọng hơn: “Con thấy hôm nay vui không?”, “Có điều gì khiến con buồn không?”, “Môn nào con cảm thấy khó?”. Đằng sau những bài kiểm tra và con điểm là rất nhiều cảm xúc mà trẻ đang gói ghém lại, chờ một người lớn đủ kiên nhẫn để lắng nghe.
Khi cha mẹ trở thành nơi an toàn để con sẻ chia, trẻ sẽ không cần giấu nỗi lo, không cần gồng lên để thể hiện rằng “con ổn”. Sự đồng hành lặng lẽ nhưng thấu hiểu chính là liều thuốc tinh thần quý giá nhất giúp con vượt qua những áp lực học tập.
5. Tôn trọng tuổi thơ
Đi học là chuyện cả đời, nhưng tuổi thơ thì chỉ có một lần. Đừng vội vã “rèn con thành thiên tài” khi con còn chưa kịp học cách yêu việc học. Thay vì cố ép con đọc thêm 10 đề toán, hãy để con được chạy chơi ngoài công viên, đọc một cuốn truyện yêu thích, hay cùng bố mẹ nấu bữa tối. Những ký ức ấy sẽ nuôi dưỡng tâm hồn và trí lực của trẻ theo cách bền vững hơn bất kỳ điểm số nào.
Giáo dục không nên là cuộc đua, càng không phải là hành trình của áp lực. Điều cha mẹ nên trao cho con không chỉ là kiến thức, mà còn là niềm vui, sự tự tin, và lòng tin rằng dù kết quả ra sao, con vẫn luôn được yêu thương. Bởi một đứa trẻ hạnh phúc sẽ học tốt hơn một đứa trẻ sống trong nỗi sợ hãi và mệt mỏi.
