Quả dại “lên đời” thành đặc sản
Quả gáo có hình tròn, vỏ sần sùi với những gai mềm tựa như chôm chôm. Khi xanh, quả mang vị chát nhẹ; lúc chín, ruột vàng ươm, giòn, vị ngọt thanh xen chút chua, ăn tươi hoặc chấm muối ớt đều hấp dẫn.
Trước đây, loại quả này ít ai để ý, chủ yếu mọc hoang hoặc dùng làm hàng rào. Tuy nhiên, với hương vị lạ miệng, quả gáo nhanh chóng trở thành đặc sản, đặc biệt ở Ninh Bình – nơi người dân dùng gáo để chế biến nhiều món ăn.
Không dùng khế hay sấu như nhiều vùng khác, người dân Ninh Bình chọn quả gáo làm nguyên liệu kho cá. Nhờ gáo, thịt cá săn chắc, thấm vị, màu đẹp mắt và quan trọng là không còn mùi tanh, thay vào đó là hương thơm đặc trưng khó lẫn. Chính điều này khiến cá kho gáo trở thành món ăn mang đậm dấu ấn quê hương.
Ngoài kho cá, quả chín được dùng như một loại trái cây dân dã, mang lại trải nghiệm vị giác độc đáo.
Giá trị kinh tế và y học dân gian
Hiện nay, quả gáo được rao bán trên các chợ truyền thống lẫn mạng xã hội với giá 100.000 – 120.000 đồng/kg, không phải lúc nào cũng có hàng.
Không chỉ phục vụ ẩm thực, quả và vỏ gáo còn xuất hiện trong y học cổ truyền. Vỏ cây được dùng để hạ sốt, chống viêm, sát trùng, hỗ trợ điều trị tiêu chảy hay xơ gan cổ trướng. Một số bài thuốc dân gian còn kết hợp vỏ gáo với cỏ sữa, cỏ xước hoặc khổ sâm để tăng hiệu quả.
Từ loại quả dại từng bị bỏ quên, quả gáo nay đã trở thành đặc sản, vừa mang giá trị ẩm thực, vừa có công dụng chữa bệnh. Trong bữa cơm quê giản dị, một niêu cá kho gáo không chỉ gợi nhớ hương vị xưa cũ mà còn là minh chứng cho sự sáng tạo và gắn bó của người dân với thiên nhiên.
