Ở Việt Nam, cây trâu cổ thường mọc hoang trên tường, vách đá hay ven rừng, ít ai để ý. Thế nhưng tại một số quốc gia, loại cây này lại được xem là dược liệu quý, có giá bán lên tới gần 500.000 đồng mỗi kg.
Cây trâu cổ (còn gọi là vẩy ốc, sộp, bị lệ), tên khoa học Ficus pumila L., thuộc họ Dâu tằm, là dây leo nhỏ, lá hình tim, bám chặt vào bề mặt đá hoặc tường. Quả trâu cổ khi chín có màu đỏ đến tím nâu, được thu hái và phơi khô để làm thuốc.
Theo các nhà nghiên cứu dược liệu, cây trâu cổ mọc khắp ba miền, dễ tìm ở khu vực núi đá hoặc các công trình bỏ hoang. Ở Việt Nam, quả trâu cổ phơi khô hiện được bán với giá khoảng 200.000 – 275.000 đồng/kg. Trong khi đó, tại Trung Quốc, giá loại dược liệu này có thể đạt khoảng 120 nhân dân tệ/kg, tương đương gần 500.000 đồng.
Y học cổ truyền coi quả trâu cổ là vị thuốc bổ, có tác dụng tráng dương, bổ thận, lợi thấp, thông sữa, chữa đau nhức xương khớp, tắc tia sữa, liệt dương, di tinh, rối loạn kinh nguyệt… Ngoài quả, thân và lá cây cũng được sử dụng để hỗ trợ điều trị một số bệnh.
Y học hiện đại đã tìm thấy trong cây trâu cổ nhiều hoạt chất như flavonoid, terpenoid, phenolic acid… có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, chống oxy hóa, hạ đường huyết, bảo vệ gan, thận và tim mạch. Một số nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cũng cho thấy chiết xuất từ cây này có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư.
Người dân thường chế biến trâu cổ bằng cách phơi khô sắc uống, nấu cao hoặc ngâm rượu. Một số bài thuốc dân gian kết hợp quả trâu cổ với bồ công anh để chữa tắc tia sữa, hoặc ngâm rượu rễ và quả để tăng cường sinh lực cho nam giới.
Việc cây trâu cổ có giá cao ở nước ngoài đang mở ra hướng khai thác kinh tế cho loại dược liệu mọc hoang này. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến cáo cần khai thác bền vững, tránh tận diệt nguồn cây tự nhiên, đồng thời nghiên cứu quy trình trồng và chế biến đạt tiêu chuẩn để nâng cao giá trị xuất khẩu.
